 |
| Ωδείο, διδασκαλία Ιφικλή αδερφού του Ηρακλή, πηκτίδα χέλυς στα χέρια και φόρμιγγα στον τοίχο |
Α ΤΑΞΗ
7.Η στοιχειώδης θεωρία της μουσικής στο μονόγραμμο διεξοδικά με τα αντίστοιχα του πεντάγραμμου
7.1.Βασικές έννοιες
Το μονόγραμμο ασυγκέραστο σύστημα είναι μουσική γλώσσα που διαθέτει σύμβολα αντίστοιχα των φθόγγων της κοινής γλώσσας, εξάλλου έτσι ξεκίνησε ως μουσική ποιητική γλώσσα επομένως ποιητική γλώσσα που δείχνει που και πως τονίζουμε. Αυτοί οι φθόγγοι ονομάζονται χαρακτήρες και είναι επτά.
κε, ζω, νη, πα, βου, γα, δη,
Αρχικά είχαν το σύμβολο της ελληνικής αιολικής αλφαβήτου που ήταν σύστημα συμβόλων τριών επιπέδων γλωσσικό, μαθηματικό, μουσικό και για τούτο είχε είκοσι επτά σύμβολα ώστε να επιτυγχάνονται οι συνδυασμοί.
Ο αρχικός συμβολισμός που έχει διατηρήσει και το διεθνές σύστημα είναι ο Αιολικός δηλαδή
Α,Β,Γ,Δ,Ε,S,Z στην Λήμνο και τις αποικίες της την Χαλκίδα και την Ετρουρία στην κεντρική Ιταλία ήταν A,B,C,D,E,F,G
Ο αιολικός τρόπος είναι αντίστοιχος με τον διεθνή σήμερα ξεκινώντας από το ΛΑ,ΣΙ,ΝΤΟ,ΡΕ,ΜΙ αλλά και με τον Ελληνικό σύγχρονο ΚΕ,ΖΩ,ΝΗ,ΠΑ,ΒΟΥ,ΓΑ,ΔΗ
Ας τα δούμε όλα μαζί
Α Β Γ Δ Ε S Z ΑΙΟΛΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ
A B C D E F G ΧΑΛΚΙΔΕΩΝ ΣΥΜΒΟΛΑ
Α Β C D E F G ΔΙΕΘΝΗ ΣΥΜΒΟΛΑ[Λατινικά]
ΛΑ ΣΙ ΝΤΟ ΡΕ ΜΙ ΦΑ ΣΟΛ ΟΝΌΜΑ ΠΕΝΤΑΓΡΑΜΜΟΥ
ΚΕ ΖΩ ΝΗ ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΗ ΟΝΟΜΑ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΟΥ
Η σειρά τόσο του διεθνούς πενταγράμμου όσο και του ελληνικού μονογράμμου είναι πια η Ιωνική σειρά που προέκρινε ο Πυθαγόρας δηλαδή:
ΝΗ ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΗ ΚΕ ΖΩ
(ΝΤΟ ΡΕ ΜΙ ΦΑ ΣΟΛ ΛΑ ΣΙ)
Διακρίνουμε την αλλαγή στη σειρά και από την ονομασία αφού πΑ Βου Γα Δη κΕ Ζω σημαίνει πως ήταν πρώτο το Πα (Ρε) ο δωρικός τρόπος-σειρά.
Παίζει σοβαρό ρόλο η σειρά της εκφοράς των φθόγγων.
Τι είναι οι φθόγγοι;
Οι φθόγγοι είναι ήχοι χαρακτηριστικοί, διαφορετικής ηχητικής οξύτητας, με σύμβολα και ονομασίες που τους ξεχωρίσουν.
Είναι τα αντίστοιχα των φωνηέντων όπου λέμε α, ε, ι, ο και καταλαβαίνουμε πως αντιστοιχούν στο σύμβολο Α,Ε,Ι,Ο και αντιστρόφως.
Έτσι λοιπόν αντιστοιχίσαμε διαφορετική οξύτητα λέγοντας
νη πα βου γα δη κε ζω νη'
Αν τα βάλουμε στη σειρά σαν οξύτητες βγαίνει μια μουσική κλίμακα-σκάλα ας το δούμε σχηματικά:
Τι είναι Κλίμακα
είναι η αλληλοδιαδοχή των μουσικών φθόγγων
-------------------------------- νη' υψηλή οξύτητα ήχου-άλτο-
---------------------------- ζω----
------------------------ κε --------
-------------------- δη -----------
--------------- γα ----------------
--------- βου ---------------------
------πα --------------------------
Νη -------------------------------- χαμηλή οξύτητα ήχου-μπάσο-
Πρόκειται για τρόπο διαβάθμισης των ηχητικών συχνοτήτων με αναλογικά μέσα μοιράζοντας το διάστημα της χορδής και στηρίζεται στο νόμο των αναλογιών.
Η διαβάθμιση αυτή συνεχίζεται και προς τα πάνω και προς τα κάτω μέχρι εκεί που δεν μπορούμε να ακούσουμε.
Η βάση της κλίμακας εδώ είναι ο φθόγγος Νη (ντο)παλιότερα είπαμε πως ήταν ο Πα(ρε)
Η κλίμακα του Νη λέγεται και φυσική κλίμακα.

 |
| Η κλίμακα των τόνων ανοδική και καθοδική μπορεί να συνεχίσει μέχρι εκεί που δεν ακούμε πλέον |
 |
| Η φυσική κλίμακα αναλύεται σε δύο τετράχορδα και ένα διαζευκτικό τόνο |
είναι η διαφορά ύψους οξύτητας ήχου μεταξύ δύο φθόγγων. Τι είναι τόνος
Αν οι δύο αυτοί φθόγγοι είναι συνεχόμενοι τότε το διάστημα μεταξύ τους το λέμε τόνο.
Οι τόνοι μεταξύ των φθόγγων δεν είναι ίσοι μάλιστα στο μονόγραμμο είναι τριών ειδών αναλόγως πόσα μόρια (1) κατέχουν : Μείζονας (12), Ελάσσονας (10)και Ελάχιστος(8) υπάρχουν και οι υποδιαιρέσεις τους τα διμόρια (2) .
Στο διεθνές υπάρχουν: ολόκληρος τόνος (12) και μισός (6)ή ημιτόνιο.
Ας δούμε σε έναν πίνακα πως σχετίζονται το ελληνικό και το διεθνές σύστημα.

 |
| Οι τέσσερις κλίμακες της ελληνικής που δημιουργούν την βάση στην οποία κτίζονται οι οκτώ τρόποι ή ήχοι |

Στη φωτογραφία: Η διατονική κλίμακα στην ελληνική μουσική
7.2.Χαρακτήρες
τι είναι χαρακτήρας
Είναι τα σημεία-σύμβολα με τα οποία γράφεται η Ελληνική μουσική. Πρόκειται για το μουσικό αλφάβητο.
Η Ελληνική μουσική παράδοση έχει δικό της σύνολο συμβόλων που λειτουργεί ως σύστημα συνδυαστικό.
Η στοιχειώδης επαφή μαζί του με έπεισε πως πρέπει να επανασχεδιαστεί και για εθνική χρήση επειδή δημιουργεί σύγχυση αλλά και για τη δυνατότητα διεθνούς χρήσης.
Θα το εξελίξουμε αντιστοιχώντας διεθνή μαθηματικά σύμβολα.
Υπάρχουν τρεις κατηγορίες χαρακτήρες.
1. Η κατηγορία της Ποσότητας φωνών
2. Η κατηγορία της Χρονικής διάρκειας
3. Η κατηγορία της Ποιότητας έκφρασης
Η κατηγορία της ποσότητας φωνών είναι δέκα (10) και υποδιαιρούνται σε τρία είδη (+) ανάβασης , (-) κατάβασης, (= ) ισότητας
Ισότητας (=)
το Ίσον που συμβολίζει πως διατηρείται στο ίδιο ύψος οξύτητας ο ήχος
Αναβάσεως (+)
Το ολίγον ανεβαίνει μια φωνή : +1
Η πεταστή ανεβαίνει μια φωνή: +1'
Τα κεντήματα ανεβαίνουν μια φωνή: +1''
Το κέντημα ανεβαίνει δυο φωνές πηδηχτά: +2
Η υψηλή ανεβαίνει τέσσερεις φωνές πηδηχτά: +4
Καταβάσεως (-)
Η απόστροφος κατεβαίνει μια φωνή: -1
η υπορροή κατεβαίνει δυο φωνές τμηματικά: -1-1
το ελαφρόν κατεβαίνει δυο φωνές πηδηχτά-υπερβατικά: -2
η χαμηλή κατεβαίνει τέσσερεις φωνές πηδηχτά: -4
7.3.μουσική ανάγνωση & μαρτυρίες
Μουσική ανάγνωση
Με τον συνδυασμό των χαρακτήρων μπορούμε να συμβολίσουμε συγκεκριμένες μουσικές πράξεις και με την ανάγνωση να τις αναπαράγουμε με ακρίβεια.
πΧ Γ|=, =, =, +1,-1, =|Γ
που σημαίνει:
Νη χαμηλό |νη, νη, νη, πα, νη, νη|Νη
με όρους πενταγράμμου
Ντο χαμηλό|ντο, ντο, ντο, ρε, ντο, ντο| Ντο
Μαρτυρίες είναι τα σημεία-σύμβολα που δείχνουν:
α)φθόγγους
οι μαρτυρίες των φθόγγων (γνώμονες ή κλειδιά)μπαίνουν στην αρχή της μελωδίας. Μας δείχνουν από που να ξεκινήσουμε, ενώ στην πορεία σαν επαλήθευση για να μην μπερδευόμαστε και στο τέλος σαν κατάληξη. Στο πεντάγραμμο σύστημα ονομάζονται γνώμονες ή κλειδιά.
β)τους ήχους,
μπαίνουν στην αρχή της μελωδίας και μας δείχνουν σε ποια ειδική κλίμακα θα κινηθούμε, δηλαδή τι ύφος θα αναπαράγουμε : πρώτης, δεύτερης, τρίτης ,τέταρτης, ή τις πλάγιες τους κλίμακες. Επίσης πολλές φορές που εναλλάσσεται η κλίμακα μέσα στη μελωδία μας το υποδηλώνουν στην πορεία.
Υπάρχουν οκτώ ήχοι. Δύο από αυτούς είναι οι δύο βασικοί δρόμοι στο πεντάγραμμο ο Μείζων ( Ματζόρε) και ο Ελάσσων
(Μινόρε).
Θα μιλήσουμε για τους ήχους αναλυτικότερα παρακάτω.
Υπάρχουν τρία είδη μαρτυριών με βάση την τεχνοτροπία και τεχνολογία της μουσικής επιστήμης της εποχής που αντικατοπτρίζουν
οι διατονικές είναι αρχαϊκές,
οι χρωματικές και εναρμόνιες κλασικές και ελληνιστικές.
Διατονικές και εναρμόνιες μαρτυρίες
α. Υπατοειδεις ή υψηλές
νη πα βου γα δη κε ζω
β. Μεσοειδείς ή μέσες
Νη Πα Βου Γα Δη Κε Ζω
γ. Νητοειδείς ή χαμηλές
ΝΗ ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΗ ΚΕ ΖΩ ΝΗ'
χρωματικές μαρτυρίες
Β' ήχου: Νη~ πα~ βου~ γα~ δη~ κε~ ζω~ νη~
πλάγιου Β' ήχου: Πα~` βου~` γα~` δη~` κε~` ζω~` νη~` πα~`
