Η εφαρμογή της Μουσικής θεωρίας σε συγκεκριμένη λύρα απαιτεί την προσεκτική επιλογή αυτού του είδους.
Η μουσική θεωρία αφορά όλα τα όργανα και επομένως όλες τις λύρες. Όμως σε ποιο από όλα να την εφαρμόσουμε;
Φαίνονται λίγα τα είδη λύρας ωστόσο είναι πολλά, επειδή είναι πάρα πολλές οι περιπτώσεις συνδυασμών όπως θα εξετάσουμε εδώ.
Οπότε οφείλουμε να κάνουμε τις επιλογές μας αλλιώτικα δεν θα εμβαθύνουμε ούτε στοιχειωδώς.
Ας καθορίσουμε τα κριτήρια των επιλογών μας:
Τις βάσεις των λογικών διαιρέσεων, με βάση τις οποίες θα γίνουν οι επιλογές μας, επειδή αυτές επηρεάζουν το για ποιο όργανο θα μιλάμε.
Α.Η πρώτη βάση της διαίρεσης είναι οι τεχνικές δυνατότητες του σώματος του οργάνου η οποία είναι καθορισμένη από την μακραίωνη τεχνική του εξέλιξη κατασκευαστικώς.
Με βάση αυτή την επιλογή έχουμε τα εξής είδη:
Α1.ΜΟΥΣΙΚΟ ΤΟΞΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΧΩΡΙΣ ΑΝΤΗΧΕΙΟ
1.1 μουσικό τόξο ανοικτό χωρίς αντηχείο, από ενιαίο σώμα
με τρεις χορδές ονομάζεται: Τρίχορδον ή Άρπα
1.2 μουσικό τόξο ανοικτό χωρίς αντηχείο, από σύνθεση δύο ξύλων σε γωνία με πολλές χορδές ονομάζεται: Τρίγωνον ή Άρπα
Α2. ΜΟΥΣΙΚΟ ΤΟΞΟ ΑΝΟΙΧΤΌ ΜΕ ΑΝΤΗΧΕΙΟ ΆΚΡΗΣ
2.1 μουσικό τόξο ανοικτό με αντηχείο, από ολόξυλο καμπυλωμένο, με αντηχείο στον ένα βραχίονα με μεμβράνη δερμάτινη λέγεται: Σαμβύκη
2.2.μουσικό τόξο ανοικτό με αντηχείο, από ολόξυλο ευθύγραμμο, με βραχίονα ευθύγραμμο, με αντηχείο απλό υπόσκαφο και κάλυμμα ξύλινη δονούμενη επιφάνεια ονομάζεται: Πάνδρυς ή Πανδουρίς
Σημείωση: Υπάρχει σειρά οργάνων του είδους αυτού, που φτάνουν μέχρι σήμερα τα λεγόμενα μονόμπρατσα ή λαουτοειδή, τα οποία είναι ανεπτυγμένα από κάθε άποψη υποδομής: όργανα εξαρτήματα βιβλία και λοιπά.
Α3 .ΜΟΥΣΙΚΟ ΤΟΞΟ ΚΛΕΙΣΤΟ ΧΩΡΙΣ ΑΝΤΗΧΕΙΟ
Ή ΠΗΚΤΙΣ
1 μουσικό τόξο ξύλινο κλειστό με γέφυρα, χωρίς αντηχείο ονομάζεται Πηκτίς ή Πηκτίδα δηλαδή πηχτή με την έννοια του στέρεη-στερεωμένη.
2. Πηκτίδα από κερατίνη: κέρατα αγριοκάτσικου- αντιλόπης και κέλυφος χελώνας στεριανής ή θαλάσσιας χωρίς λειτουργικό αντηχείο (ολόκληρο κέλυφος παραγεμισμένο στο οποίο σφηνώνουν τα κέρατα βραχίονες στις τρύπες των ποδιών) ονομάζεται: Χέλυς ή Χελώνα
Α4.ΜΟΥΣΙΚΟ ΤΟΞΟ ΚΛΕΙΣΤΟ ΜΕ ΑΝΤΗΧΕΙΟ
Ή ΧΕΛΥΣ
1. πηκτίδα από κερατίνη μισό κέλυφος χελώνας ως αντηχείο με δερμάτινη δονούμενη μεμβράνη και ξύλινους πήχεις ονομάζεται Χέλυς δηλαδή Χελώνα
2. πηκτίδα από κερατίνη με μισό κέλυφος χελώνας ως αντηχείο, με δερμάτινη μεμβράνη, με μακριούς βραχίονες και χορδές συνεπώς βαρύτονη, ονομάζεται Χέλυς βάρβιτος δηλαδή Χελώνα βαρύτονη
ΦΟΡΜΙΓΓΑ
3 πηκτίδα με αντηχείο, από λεπτά κομμάτια ξύλου συναρμοζόμενα ονομάζεται Φόρμιγγα δηλαδή Φορητή
3.α πηκτίδα με αντηχείο, από επιφάνειες ξύλου συναρμοζόμενες Κανών ή Κανόνας δηλαδή κανόνας κουρδίσματος (θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί είδος φόρμιγγας)
4 πηκτίδα με αντηχείο, από κομμάτια ξύλου συναρμοζόμενα, με χοντρές χορδές στριμμένο άντερο και μεταλλικές,ονομάζεται Φόρμιγγα βάρβιτος δηλαδή Φορητή βαρύτονη
5 πηκτίδα με αντηχείο, από λεπτά κομμάτια ξύλου συναρμοζόμενα και κινητούς βραχίονες με κλείδωση για να πετυχαίνουν το ελάχιστο ξεχείλωμα χορδών που δίνει τα διμόρια (μπέντιγκ) ονομάζεται Φόρμιγγα
ΚΙΘΑΡΙΣ
6 πηκτίδα με αντηχείο τραπέζιο, από κομμάτια ξύλου συναρμοζόμενα, με κινητούς βραχίονες, με τονοδότες κουρδιστές (διαπασών), με κεντρικό μεταλλικό κλειδί σε ρόλο ζυγού, με κοντόχοντρες χορδές συρμάτινες ονομάζεται Κίθαρις βάρβιτος ή Κιθάρα βαρύτονη
Ας δούμε τώρα τη δεύτερη βάση της διαίρεσης:
Β. το πλήθος και είδος χορδών, μονολεκτικώς τα κουρδίσματα .
Τα γνωστά κουρδίσματα για τις λύρες είναι:
α. μονόχορδο απλό λα ή μεταβλητό με τάστο θηλιά ή δακτυλίδι
β. ψευτοτρίχορδο ή δίχορδο ρε λα (ρε λα Ρε) (λα ρε Λα),
γ. τρίχορδο, (μι σι λα), (λα ρε σολ),
δ. ψευτοτετράχορδο ή τρίχορδο μι σι λα (μι σι λα Μι)
ε. τετράχορδο, (μι λα ρε σολ)
ς. πεντάχορδο, (Λα ντο ρε φα σολ) πεντατονικό
ζ. ψευδοεξάχορδο ή τρίχορδο (3x2),(ρερε ,λαλα, ΡεΡε) επαγγελματικό τρίχορδο
η. επτάχορδο, Απολλώνιο κούρδισμα ερασιτεχνικό Άρπας
(λα σι ντο ρε μι φα σολ )αιολικό,
(ντο ρε μι φα σολ λα σι) ιωνικό, και άλλα
το επαγγελματικό Απολλώνιο επτάχορδο σε τετάρτες:
(Ντο φα σι μι λα ρε σολ)
σημείωση: υπόλειμμα του οποίου είναι το εξάχορδο κούρδισμα της σημερινής κιθάρας Σι μι λα ρε σολ σι μι
θ. ψευδοοκτάχορδο επαγγελματικό:
ως τετράχορδο(4x2)
(μιμι λαλα ρερε σολσολ) και
ή ως Απολλώνιο επαγγελματικό (7+1)
(Λα σι ντο ρε μι φα σολ λα) αιολικό
(Ντο ρε μι φα σολ λα σι ντο)ιωνικό
ι. πολύχορδο άρπας 9-15τόνων (Ντο ρε μι φα σολ λα σι ντο ρε- ντο')
Προφανώς δεν είναι η περίπτωση της αντιμετώπισης που μας ενδιαφέρει.
Θα επιλέξουμε τα πιο αντιπροσωπευτικά κουρδίσματα αρχαία και σύγχρονα. Επίσης το πιο απλό και το πιο σύνθετο σώμα οργάνου που μπορεί να τα υπηρετήσει.
'Έτσι θα περιορίζονται στο έπακρο οι ενδιαφέροντες συνδυασμοί που θα αναλύσουμε διεξοδικά.
Η πρώτη λύση αφορά την αρχαϊκή εποχή που υπήρχαν τρίχορδα και τετράχορδα Η δεύτερη λύση αφορά την κλασική και ελληνιστική εποχή που υπήρχαν επαγγελματικά: τρίχορδα, τετράχορδα, επτάχορδα, ψευδοοκτάχορδα.
Όσον αφορά το σώματα παρατηρούμε ότι η εξέλιξη της Πηκτίδας φτάνει μέχρι Κιθάρα βάρβιτος ώστε αυτά θα είναι τα σώματα που θα αναλύσουμε το αρχικό και το τελικό.
Μας ενδιαφέρουν τα κουρδίσματα που χρησιμοποιούνται ακόμη σήμερα.
ως πλήθος χορδών είναι 3,4,6,8
Συγκεκριμένα
3Τρίχορδο: (ρε λα Ρε), (μι σι λα) και (λα ρε σολ)
4Τετράχορδο: (μι λα ρε σολ)
6 Εξάχορδο: (Μι λα ρε σολ σι μι) και
διπλό τρίχορδο(3x2) (ρερε λαλα ΡεΡε)
8Ψευδοοκτάχορδο Απολλώνιο (7+1)ιωνικό:
(Ντο φα σι μι λα ρε σολ ντο) και
διπλό τετράχορδο(4x2):
(μιμι λαλα ρερε σολσολ)
Ώστε με αυτά τα κουρδίσματα μπορούμε να έχουμε στην πηκτίδα την υποδομή σημερινών οργάνων συγκεκριμένα:
για το τρίχορδο κούρδισμα:
τοξωτές τρίχορδες λύρες
η κρητική (λα ρε σολ),
η ποντιακή (σι μι λα)
τρίχορδα ψευτοεξάχορδα (ρε λα Ρε) x 2> (ρερε λαλα ΡεΡε )
ο μπαγλαμάς
ο τζουράς
το μπουζούκι
για το τετράχορδο κούρδισμα:
το βιολί, (μι λα ρε σολ)
το μαντολίνο και το λαούτο (μι λα ρε σολ) x 2>
(μιμι λαλα ρερε σολσολ)
για το οκτάχορδο κούρδισμα
1.το ψευτοοκτάχορδο επαγγελματικό
(μιμι λαλα ρερε σολσολ) όπως στο λαούτο
2.το εξάχορδο σε τετάρτες (μι λα ρε σολ σι Μι) όπως της σημερινής κιθάρας
3.το Ιωνικό Απολλώνιο ψευδοοκτάχορδο ερασιτεχνικό
Ντο ρε μι φα σολ λα σι ντο
4 το επαγγελματικό σε τετάρτες:
Ντο φα σι μι λα ρε σολ ντο
Συμπερασματικά:
θα καθορίσουμε την πηκτίδα ως τρίχορδο και ως τετράχορδο
και την κιθάρα βάρβιτο ως εξάχορδη και οκτάχορδη
σε πρώτο επίπεδο διπλοτρίχορδη και διπλοτετράχορδη
και
σε ανώτερο επίπεδο ως κιθάρα σημερινή και ως ενισχυμένη κιθάρα σημερινή.
Ο βαθμός του καθορισμού θα είναι στοιχειώδης ως εκ τούτου θα γίνει και στοιχειώδης εξέταση της θεωρίας.
Τα περαιτέρω δεν είναι δουλειά ερασιτεχνών αλλά επαγγελματιών.
