4.1Περί της Ιστορικής εξέλιξης της λύρας

Τα έγχορδα προκύπτουν από το τόξο την εποχή των αρχανθρώπων και είναι κατά πολύ υστερότερα άλλων κατηγοριών οργάνων όπως τα κρουστά και τα πνευστά.



Πρώιμος αυλός από τα όρια του παγετώνα σημερινή Σουηβία Γερμανίας του 45.000πΧ

Πρώιμος αυλός όρια παγετώνα σημερινή Σουηβία Γερμανίας του 42.000πΧ

Πρώιμος αυλός από τα όρια του παγετώνα σημερινή Σλοβακία 35.000πΧ

Το τόξο με μονή χορδή από αποξηραμένο στριμμένο άντερο διεγείρεται με άλλο τόξο το γνωστό δοξάρι (τοξάρι)

 ή με τα δάκτυλα ή με αντικείμενο- πλήκτρο- για λόγους που βοηθούν στο κυνήγι: φοβίζει τα ζώα μέσω του ήχου που παράγεται ως άγνωστος ήχος -απόκοσμος ήχος- και τρέπονται σε φυγή καταλήγοντας έτσι σε ενέδρα παγίδα όπου σκοτώνονται ή αιχμαλωτίζονται.

Κυνήγι με ενέδρα μέσω ηχητικού εκφοβισμού των θηραμάτων

Τρίχορδον πρωτόγονη λύρα ή μουσικό τόξο  εξέλιξη του μονόχορδου  κυνηγετικού και μουσικού τόξου

Η τοξωτή χρήση του μουσικού τόξου



Χρήση του μονόχορδου μουσικού τόξου ακόμη σήμερα στην Αφρική

Σύμφωνα με τον Πυθαγόρα ο Πόντος και ο Καύκασος των τρωγλοδυτών αρχανθρώπων συνδέονται με την κατασκευή μουσικών οργάνων όπως η πάνδρυς, αρχικά από δάφνη θαλάσσης ως μουσικό σωλήνα, επίσης οι ιατροδικαστικοί αρχαιολόγοι με την μετάλλαξη και επικράτηση των αρχανθρώπων από homo sapiens σε homo sapiens-sapiens από το 35000-10000πΧ 

το μουσικό τόξο συνδέεται και με το στοιχειώδες κινητό τάστο τη θηλιά και με τον μουσικό σωλήνα και την σταθερή ταστιέρα με καβαλάρηδες

Το μουσικό τόξο με τοποθέτηση φυσικού αντηχείου άδειας καρύδας αναλόγως που τοποθετείται αυτή, στην άκρη ή τη μέση, δίνει λύρα βραχιόνων ή λύρα με ένα βραχίονα δεσμευμένο από το αντηχείο αυτό.

Ο χορός στην παλαιολιθική εποχή, προϋποθέτει την ηχητική υποβοήθηση προφορική με κτυπήματα χεριών και ποδιών αρχικά  κι αργότερα με όργανα κρουστά, πνευστά και έγχορδα.

Χορευτικές τελετές με χρήση μόνο φωνής και χτυπήματα ποδιών χεριών και όπλων



Ο χορός των αρχανθρώπων από τα ίχνη τους στα σπήλαια

Οι όροι Κιθάρα, Φόρμιγγα και Λύρα είναι συνώνυμοι στην αρχαϊκή εποχή και σημαίνουν γενικά το έγχορδο μουσικό όργανο.
Μάλιστα αρχαιότεροι είναι οι όροι: ΚΙΘΑΡΑ και ΦΟΡΜΙΓΓΑ . Η λέξη Κιθάρα ως όρος  χρησιμοποιείται από τον Ησίοδο και τον Όμηρο για προγενέστερη τους εποχή.

Απόσπασμα από την Οδύσσεια Ομήρου α'153-154:
“ΚΗΡΥΞ Δ'ΕΝ ΧΕΡΣΙΝ ΚΙΘΑΡΙΝ ΠΕΡΙΚΑΛΛΕΑ ΘΗΚΕΝ ΦΗΜΙΩ”
[ κήρυκας δε στην γη κιθάρα πανέμορφη θήκευσε του Φήμιου]

Ο όρος Λύρα χρησιμοποιείται με τη γενικότερη έννοια: της οικογένειας οργάνων, έτσι  σήμερα λέμε πως η κιθάρα και η φόρμιγγα είναι είδη λύρας.
Χαρακτηρίζουμε δε ως λύρα και όργανα με υποτιθέμενα μονό βραχίονα πχ την λύρα σαμβύκη και την εξέλιξη της την  πανδουρίδα (κρητική ποντιακή πολίτικη λύρα κα.)
Χρησιμοποιούμε λοιπόν τον όρο λύρα με την αρχαία του έννοια ενώ έχουμε δώσει στους όρους κιθάρα και φόρμιγγα πιο εξειδικευμένη χρήση.
Σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο όταν λέμε κιθάρα εννοούμε το σύγχρονο μονόμπρατσο έγχορδο ενώ την Κιθάρα βάρβιτο την λέμε Αρχαία Ελληνική Κιθάρα. Όταν λέμε σήμερα λύρα εννοούμε το έγχορδο με δύο βραχίονες που έχει συνδεθεί άρρηκτα με τον ελληνικό μουσικό πολιτισμό, το ίδιο ισχύει και για τον δίαυλο.
Όσον αφορά στον πρώιμο ελληνικό πολιτισμό φαίνεται το όργανο ήδη εξελιγμένο  από το 2800πΧ με αντηχείο και διαμορφωμένη ήδη την προτίμηση συνοδείας του με δίαυλο.

Λύρα Πηκτίς ή Άρπα ή Τρίγωνον  και δίαυλος του 2800πΧ από την Κέρο (μουσείο Κυκλαδικού πολιτισμού)

Μετατροπή του μουσικού τόξου σε λύρα σαμβύκη  και πηκτίδα ή άρπα ή τρίχορδον

Όταν λοιπόν βλέπουμε σε αρχαίους πολιτισμούς σε τοιχογραφίες την παράσταση ορχήστρας με αυτή τη δομή γνωρίζουμε πως συνδέεται με Έλληνες και προέλληνες. Ειδικά αν συνεπικουρούν και άλλα στοιχεία όπως ενδυματολογικά και λοιπά στοιχεία ειδικά επιγραφών και γραφών.
Για την μυθική ή  προϊστορική εποχή έχουμε στοιχεία για την μουσική μας παράδοση μόνο μέσω γειτονικών πολιτισμών που διέσωσαν τα αρχεία τους από τους κατακλυσμούς που έσβησαν τα ίχνη του δικού μας.
Στην ουσία ο προελληνικός μουσικός πολιτισμός ανακάμπτει μετά τον τελευταίο κατακλυσμό του 1500πΧ χρησιμοποιώντας ξανά τα ίδια όργανα.

Κιθαρωδός με φόρμιγγα επτάχορδη με αντηχείο  στο παλάτι του Νέστορα στην Πύλο 1200πΧ Μυκήνες

Η Κιθαρωδός "ορχήστρας εταίρων του λαού των θαλασσών" με φόρμιγγα επτάχορδη με αντηχείο του 1600πΧ από Αιγυπτιακό τάφο Θηβών

η ''Ορχήστρα εταίρων του λαού των θαλασσών'' από τάφο Αιγυπτιακό Θηβών του 1600πΧ περιλαμβάνει σαμβύκη πανδουρίδα φωνή δίαυλο και κιθαρωδό με φόρμιγγα επτάχορδη

Ορχήστρα με κόρες από τη βάση του Βωμού
Αρτέμιδος και Απόλλωνα της Μαντινείας  400πΧ μια χιλιετία μετά

Η αρχαιότερη Αιγυπτιακή λύρα του 2680πΧ είναι ένα εξάχορδο μουσικό τόξο

Αίγυπτος επάργυρη λύρα της Ούρ 2600πΧ είναι μια δεκάχορδη φόρμιγγα

Αίγυπτος επίχρυση λύρα της Ούρ 2600πΧ είναι μια οκτάχορδη φόρμιγγα

Επιγόνειον επτάχορδο Μεσοποταμία Βαβυλώνα 1900πΧ

Ο κιθαριστής από την τοιχογραφία ''τα δώρα του λαού των θαλασσών στον Φαραώ''
από Αιγυπτιακό τάφο Μπενί Χασάν φέρει επτάχορδη φόρμιγγα 1900πΧ

Η τοιχογραφία''Τα δώρα του λαού των θαλασσών στο Φαραώ''
  με συνοδεία λύρας  από τον τάφο Μπενί Χασαν

Αποδεικνύεται από τα αγαλματίδια της Κέρου του 2800 πΧ αλλά και μέσω παραστάσεων του οργάνου σε τοιχογραφίες μυκηναϊκές και μινωικές, όπως στο ανάκτορο του Νέστορα στην Πύλο του 1300 πΧ., πως είναι όργανα προκατακλυσμιαία της μυθικής ή προϊστορικής εποχής στον ελληνικό χώρο, για την ακρίβεια προ του 3000πΧ. Ανάγεται επομένως στην εποχή που δεν είχαν ακόμη σχηματιστεί οι εθνικές συνειδήσεις και υπήρχε ένα αμάλγαμα πληθυσμών φυλών και των πολιτισμών τους που είχαν επαφή και επομένως είναι πολύ δύσκολο αν όχι ακατόρθωτο να  πούμε με σιγουριά από ποιόν ή από που ξεκίνησαν οι λύρες.
Μπορούμε όμως με σιγουριά να πούμε ποιοι λαοί προτίμησαν αυτό το είδος οργάνων και το εξέλιξαν σε βαθμό που να γίνει σύμβολο ιερό και εθνικό σε συνδυασμό με το δίαυλο.
Πάντως λύρες κάθε είδους έχουν βρεθεί σε κάθε αρχαίο πολιτισμό γεγονός που μας κάνει να πιστεύουμε πως η επαφή των πρώιμων πολιτισμών ήταν εφικτή και συνεχής πριν και μετά τους κατακλυσμούς.

Οι υπόλοιπες εξελίξεις που βρίσκονται στους ιστορικούς χρόνους είναι πιο ευδιάκριτες και καθορίζουν τα είδη των μουσικών οργάνων της οικογένειας λύρα.