5. ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗΣ ΘΕΩΡΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΤΗ ΛΥΡΑ ΣΤΟ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΟ ΚΑΙ ΠΕΝΤΑΓΡΑΜΜΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

φωτογραφία παρτιτούρας ελληνιστικής

Τα δυο συστήματα σήμερα είναι εξελίξεις του κοινού αρχικού κορμού του αρχαίου ελληνικού μονόγραμμου συστήματος όπως διδάσκονταν στους ελληνιστικούς χρόνους.

Στο μεν μονόγραμμο σύστημα που τελειοποίησαν οι βυζαντινοί η εξέλιξη είναι πως προστέθηκε δημιουργική ύλη ευρετήριο-ρεπερτόριο επεκτείνοντας και την θεωρία αναπτύσσοντας και νέα είδη μουσικά δημιουργήματα πιο εκτενή και λεπτοδουλεμένα στα ίδια αισθητικά πρότυπα.
Έγινε έτσι χωρίς να αναιρείται η βάση που διατηρείται μαζί με το αρχαιότερο ρεπερτόριο της σε χρήση ανελλιπώς και μάλιστα ως υπόδειγμα για τη νέα δημιουργία.
Επίσης τα τεράστιου πλήθους σύμβολα έγιναν ολιγομελές σύνολο σε ένα ειδικό συμβολικό σύστημα, αντικαθιστώντας σύμβολα που δεν συνδυάζονταν μεταξύ τους αλλά έφτασαν να αριθμούν  σχεδόν δυο χιλιάδες, περιορίζοντας τον αριθμό τους σε ορισμένα στοιχεία μερικών δεκάδων που συνδυαστικά λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο. Έτσι έγιναν λειτουργικότερο σύστημα.
Σημείωση
Το ίδιο είχε συμβεί παλιότερα στην μαθηματική χρήση της ελληνικής γλώσσας που στην αλεξανδρινή αυτοκρατορία η ανάγκη να καταστεί διεθνής η μαθηματική γλώσσα έγινε εφικτό μέσω της αντικατάστασης του αλφαριθμητικού με ψηφιακό αριθμητικό σύστημα [δηλαδή το μηδέν, α' β' γ' δ' ε' ς' ζ' η' θ' έγινε 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9] έτσι από τις τρείς στοιβάδες της λεκτική, μουσική, αριθμητική, η ελληνική γλώσσα έγινε μεν φτωχότερη σε χρήση αλλά μετατράπηκε σε διεθνή συστήματα που μάλιστα αυτονομήθηκαν και  δεν είναι ευρέως γνωστό  πια πως προέρχονται από τον ελληνικό πολιτισμό αλλά χρεώνονται στον πρώτο που το ανασύρει και το παρουσιάζει. Άλλοτε Άραβες, άλλοτε Ινδούς, άλλοτε Λατίνους.


Η σταθερά υπαρκτή προσήλωση του Ελληνικού πολιτισμού πρωτίστως στον ποιητικό λόγο και δευτερευόντως στην μουσική που τον συνοδεύει κατέστησε το μουσικό κείμενο ως παρακείμενο του λόγου: Παρασημαντική. Η μουσική σήμανση βρίσκεται αρχικά στην ίδια γραμμή με το κείμενο σαν σημείο στίξης ενώ αργότερα που η πληροφορία είναι σημαντική σε ποσότητα αποκτά δική της γραμμή δηλαδή τοποθετείται σαν δεύτερη γραμμή κάτω από το ποιητικό κείμενο και  δίνει κατεύθυνση στον κιθαρωδό και αργότερα στον ψάλτη



Για να καταλάβουμε πως λειτουργεί αυτό το σύστημα είναι σαν να περιέχει οδηγίες του τύπου:
Ξεκίνα από τάδε τόνο:  πχ μαρτυρία Πα
ανέβα ένα τόνο:  (+1­ )
κατέβα δυο  τόνους: (-2)
συνέχισε στον ίδιο τόνο: (=1)
κατέβα τέσσερις τόνους (-4)
κλπ.
Αν τα βάλουμε σε σειρά γίνεται:   Πα,| +1­, -2,=1, -4.
το κάνει δε με  χαρακτήρες ποσοτικούς, χρονικά και τροπικά.

Το πεντάγραμμο τώρα το εξελίσσει πιο παραστατικά αυτό χρησιμοποιώντας το συμβολισμό της σκάλας-κλίμακας.
όπου τη μαρτυρία τη λέμε κλειδί ή γνώμονα και τον πρώτο τόνο τον βάζουμε στη γραμμή ή στο μεσοδιάστημα του ύψους που θέλουμε κλπ.
 Αυτό όμως απαιτεί πέντε γραμμές γεγονός που υποδηλώνει πως η το μουσικό κείμενο δεν γίνεται απλά ισότιμο του ποιητικού λόγου αλλά σημαντικότερο αυτού και τελικά ανεξάρτητο του  σε βαθμό που η φωνή και το ποιητικό κείμενο να θεωρείται ένα ακόμη όργανο μέσα στα πολλά το οποίο μάλιστα μπορεί και να λείπει, και έτσι γίνεται πιο ελευθεριάζουσα η μουσική, αυτό όμως δίνει την συνέπεια του συγκερασμού δηλαδή της κατάργησης της λεπτομέρειας που καταντάει ανέφικτη και αφόρητη.
Οπότε τα δυο συστήματα έχουν διαφορετικές επιλογές ευθύς εξαρχής οπότε δίνουν και διαφορετική έμφαση στις κατευθύνσεις που επιλέγουν άρα τελείως διαφορετική αισθητική.

Η στοιχειώδης μουσική τόσο στο πεντάγραμμο όσο και στο μονόγραμμο σύστημα για την λύρα δεν είναι παρά μια εξάσκηση στα βασικά σύμβολα και στην επίτευξη της κίνησης που σημαίνει. Όπως θα δούμε λοιπόν οι περισσότερες έννοιες είναι κοινές απλά ο συμβολισμός του γίνεται με δύο τρόπους υπάρχουν όμως όσο ανεβαίνει επίπεδο κανείς πράγματα που στο ένα σύστημα μπορεί να κάνει και στο άλλο όχι.
Το πιο απαιτητικό και λεπτομερές είναι το μονόγραμμο και πιο ευέλικτο και εύκολο για το ευρύ κοινό το πεντάγραμμο.
Το πεντάγραμμο έχει καταστεί και με συγκεκριμένες συνθήκες αποικιοκρατίας διεθνές σύστημα.
Ώστε το θεμιτό είναι να γνωρίσουμε και τα δύο συστήματα.

Η λύρα θα βοηθήσει πολύ αυτούς που δεν μπορούν να γίνουν ψάλτες γιατί δεν διαθέτουν καλή φωνή και καλή μνήμη και τους αρέσει η μουσική, επειδή τα όργανα μπορούν να κάνουν πιο εύκολα σωστά αυτά που η φωνή κάνει δύσκολα και είναι από τα όργανα που μπορούν να ακολουθήσουν την καλή φωνή στα δύσκολα που κάνει.
Επίσης μπορεί να συμβάλει στο σωστό "κούρδισμα" του αυτιού του ψάλτη μέσω της απομνημόνευσης του σωστού ήχου όπως λειτουργούσε και στην αρχαιότητα εξάλλου τόσο η λύρα όσο και ο αυλός.