Η πρώτη άσκηση μπορεί να γίνει αυτή τη φορά με τη λύρα ώστε να καταφέρουμε να βγάλουμε τους ήχους που θέλουμε με ακρίβεια.
Έτσι και στη συνέχεια καλό είναι να γίνεται εξάσκηση χωρίς τη λύρα πρώτα -παραλλαγή-και τελικά με την λύρα -μέλος-
Το ίδιο ισχύει για όλες τις επόμενες ασκήσεις.
Άσκηση 1 ρυθμός δίσημος
1κάτω 2πάνω
Νη|= =|+1= |+1 =|+1 = Δη|+1 =|+1 =|+1 =νη|-1 =|-1 =|-1 =|-1 =Νη||
διαβάζουμε:
Νη Νη|Πα Πα|Βου Βου| Γα Γα |Δη Δη|Κε Κε|Ζω Ζω|νη νη|νη νη|Ζω Ζω|Κε Κε|Δη Δη|Γα Γα|Βου Βου|Πα Πα|Νη Νη||
Άσκηση 2 ρυθμός τρίσημος
(Vκάτω)1,(πέρα >)2, (Λ πάνω)3 [τρίγωνο]
Νη |= = =|+1 = =|+1 = =|+1 = = Γα|+1 = =|+1 = =|+1 = =|+ = = νη|
|= = =|-1 = =|-1 = =|-1 = = Δη|-1 = =|-1 = =|-1 = =|-1 = = Νη||
Άσκηση 3 ρυθμός τετράσημος
(Vκάτω)1, (>πέρα)2, (Λ πάνω)3 (<4 δώθε) [τετράγωνο]
Νη |= = = =|+1 = = =|+1 = = =|+1 = = = Γα|+1 = = =|+1 = = =|
|+1 = = =|+ = = = νη|= = = =|-1 = = =|-1 = = =|-1 = = =Δη|-1 = = =|
|-1 = = =|-1 = = =|-1 = = = Νη||
Άσκηση 4 ρυθμός δίσημος νη>δη>νη
Νη|= +1|+1 +1|+1 +1|-1 =Δη|+ -1|-1 -1|-1 -1|-1 =Νη||
Το Υφέν είναι μια γραμμή(__) που ενώνει δυο χαρακτήρες της ίδιας οξύτητας (πχ Νη με Νη) και προσθέτει έτσι τις χρονικές τους αξίες.
'Ωστε μετράμε δύο συνεχόμενους χρόνους (αντί για Νη Νη στο παράδειγμα θα πούμε Νη-η)
Άσκηση 5 ρυθμός δίσημος με υφέν ( __ )
Νη| = = | +1 = | +1 = | +1 = | +1 = Δη| = = | -1 = | -1 = | -1 = | -1 = ||
Άσκηση 6 ρυθμός δίσημος
Νη|= =|+1 +1|+1 -1|-1 = Πα|= =|+1 +1|+1 -1|-1 = Βου|= =|+1 +1|
|+1 -1|-1 = Γα|= =|+1 +1|-1 -1|+1 = Δη|-1 -1|+1 +1|+1 -1|-1 =Γα|
|-1 -1|+1 +1|+1 -1|-1 =Βου|-1 -1|+1 +1|+1 -1|-1 =Πα|-1 -1|+1 +1|
|+1-1|-1 =Νη||
Άσκηση 7 ρυθμός δίσημος με πεταστή ( +1')
η πεταστή είναι σύμβολο ποιότητας σχετίζεται με το πως θα ηχήσει το όργανο.
Νη|= +1|+1' -1|= -1|+1 =Πα|= +1|+1'-1|= -1|+1 =Βου|= +1|+1'-1|
|= -1|+1 =Γα|= +1|+1'-1|= -1|+1 =Δη|+1'-1|+1 -1|-1-1|+1=Γα|
|+1'-1|+1-1|-1 -1|+1=Βου|+1'-1|+1 -1|-1 -1|+1=Πα|+1'-1|+1 -1|
|-1-1|+1=Νη||
Άσκηση 8
Νη| = = |+1'-1|+1'-1|+1=Πα|= =|+1'-1|+1-1|+1=Βου|
|= =|+1'-|+1'-1|+1=Γα|= =|+1'-1|+1'-1|+1=Δη|
|= =|+1'-1|+1'-1|+1=Γα|= =|+1'-1|+1'-1|+1=Βου|
|= =|+1'-1|+1'-1|+1=Πα|= =|+1'-1|+1'-1|+1=Νη||
Άσκηση 9
Νη|= +1''|= +1''|= +1''|= +1''Δη|= -1|= -1|= -1|= -1| = = Νη||
Ασκηση 10
Νη|= +1|= -1|+1 +1''|-1 =Πα|= +1|= -1|+1 +1''|-1 =Βου|
|= +1|= -1|+1 +1''|-1 = Γα|= +1|= -1|+1 +1''|-1 =Δη|
|= -1|= +1''|+1 -1|-1 =Γα|= -1|= -1|= +1''|+1 -1|-1 =Βου|
|= -1|= +1''|+1 -1|-1 =Πα|= -1|= +1''|+1 -1| -1 = Νη||
Η ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΗΚΤΙΔΑ
Ας γνωρίσουμε το τετράχορδο όργανο:
Βλέπουμε εδώ πηκτίδα τετράχορδη βου, κε, πα, δη ή Ε, Α, D, G (μι λα ρε σολ)
 |
| Τετράχορδη πηκτίδα λύρα E A D G |

Ας δούμε τα μέρη της

Βλέπουμε από αριστερά τις χορδές και από πάνω τα κλειδιά
δίπλα κάτω το χορδοκράτη και τους καβαλάρηδες
δίπλα το κυρίως σώμα και από πάνω του την γέφυρα όπου τοποθετούνται.
Η πηκτίδα όπως παρατηρούμε δεν έχει αντηχείο, ελάχιστη ενίσχυση προσφέρουν τα μπράτσα της που δονούνται σαν δίχαλο διαπασών.
Την τοποθετούμε όρθια στον αριστερό μηρό.
Ακουμπάει στο μηρό του ποδιού μας ο χορδοκράτης.
Έτσι δεν λειτουργεί ως αποσβεστήρας το πόδι μας.
 |
| κλειδιά, χορδές, καβαλάρης β, καβαλάρης α, χορδοκράτης, γέφυρα, κυρίως σώμα με βραχίονες |
 |
| χορδοκράτης και καβαλάρης α |
 |
| κλειδιά και καβαλάρης β |
 |
| κλειδιά και καβαλάρης β |

Στην αρχή δεν χρησιμοποιούμε τον τελαμώνα που δεν φαίνεται καν εδώ, απλά την κρατάμε με το αριστερό. από τον έξω προς εμάς βραχίονα στο καμπύλο του μέρος.
Η πρώτη δοκιμή είναι να δονήσουμε ελεύθερες τις χορδές με το δάκτυλο σαν άρπα.
Αυτό γίνεται με τον δείκτη και τον αντίχειρα.Θα μας δώσει να καταλάβουμε πόσο λίγο είναι να έχουμε μόνο τέσσερις τόνους στη διάθεση μας.
Μετά μαζί με τον τελαμώνα που περνάμε σαν βραχιόλι στο αριστερό ενώ η λύρα τοποθετείται όρθια στον μηρό του αριστερού ποδιού ενώ καθόμαστε σε κάθισμα με πλάτη-καρέκλα-χρησιμοποιούμε πένα μαντολίνου που κρατάμε με στο πλάι του δείκτη με τον αντίχειρα.
Το κούρδισμα περιληπτικά
Όταν το μουσικό όργανο είναι κουρδισμένο και έτοιμο μπορούμε να βρούμε κατευθείαν στις χορδές τους τόνους που θέλουμε.
Για να ξεκινήσουμε αυτό που χρειάζεται δοκιμάζουμε την ετοιμότητα του οργάνου.
Δοκιμάζουμε το όργανο διεγείροντας με το δεξί χέρι με την πένα, ελεύθερες τις χορδές μια μία, είτε σφυρίζοντας την αντίστοιχη σφυρίχτρα από το κουρδιστήρι (Ε για την χοντρή χορδή G για την λεπτή) είτε απλά τοποθετούμε το ηλεκτρονικό κουρδιστήρι στο ξύλινο άκρο του βραχίονα και ελέγχουμε αν η κάθε χορδή που θα ηχήσει ηχεί όπως πρέπει χωρίς να φαλτσάρει στην πρώτη περίπτωση ή στη δεύτερη να μην ξεφεύγει από τον δείκτη του ηλεκτρονικού οργάνου προς το συν ή το πλην.
Όταν όμως δεν είναι έτοιμο δεν έχει καν χορδές πρέπει πρώτα να τοποθετήσουμε τις χορδές και μετά να τις κουρδίσουμε σωστά.
Το κούρδισμα είναι μια διαδικασία λεπτομερής και χρειάζεται κουρδιστήρι σε μορφή σφυρίχτρας ή ηλεκτρονικό.
ΠΡΟΣΟΧΗ ΜΙΛΑΜΕ ΓΙΑ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ.
ΜΙ ΛΑ ΡΕ ΣΟΛ που έχει τις ίδιες χορδές αλλά με αντίστροφη φορά δηλαδή η Μι είναι η χοντρή ενώ η Σολ η λεπτή.Τέτοιες χορδές δεν χρησιμοποιούνται σήμερα παρά σαν μουσειακές ιδιοκατασκευές και επομένως θα πάμε στις σύγχρονες χορδές μι λα ρε σολ βιολιού ή μαντολίνου που μπορούμε να χρησιμοποιούμε παντού στον κόσμο ως βιομηχανικό προιόν που είναι.
Εδώ θα χρησιμοποιήσουμε το αντίστοιχο σύγχρονο κούρδισμα
Οι χορδές τοποθετούνται μια μια ανοίγουμε με προσοχή τη συσκευασία χορδών για βιολί ή για μαντολίνο και τις απλώνουμε ώστε να μην διπλώσουν ή τσακίσουν.
Ξεκινάμε από τον χορδοκράτη και τη χοντρή χορδή την G που βρίσκεται όταν κρατάμε το όργανο στον αριστερό μηρό προς το σώμα μας.
Περνάμε το άκρο με εξόγγωμα στο χορδοκράτη έπειτα στην θέση του πρώτου καβαλάρη, του δεύτερου καβαλάρη και μετά στο κλειδί περνάμε την τρύπα του κλειδιού τεντώνουμε ελαφρά να ισιώσει και στακίζουμε ελαφρά στην τρύπα του κλειδιού ώστε να μείνει εκεί.
Συνεχίζουμε με την δεύτερη χορδή την D χορδοκράτης, καβαλάρης α, καβαλάρης β, κλειδί ευθυγράμμιση τσάκισμα.
Συνεχίζουμε με την τρίτη χορδή την A χορδοκράτης, καβαλάρης α, καβαράλης β, κλειδί ευθυγράμμιση τσάκισμα.
Oλοκληρώνουμε τη φάση αυτή με την Ε χορδοκράτης, καβαλάρης α, καβαλάρης β, κλειδί ευθυγράμμιση τσάκισμα.
Επανερχόμαστε στην χοντρή χορδή, όπου το κλειδί θα γυρίσει με την φορά των δεικτών του ρολογιού. Η πρώτη στροφή φέρνει τη χορδή από πάνω ώστε να καβαλήσει στη δεύτερη περιστροφή τεντώνουμε χοντρικώς.
Κάνουμε το ίδιο για όλες τις χορδές.
Τελειώνουμε κάνοντας τις μικρορυθμίσεις με το χορδιστήρι, σφυρίζουμε με την Ε σφυρίχτρα και διεγείρουμε την ελεύθερη χορδή Ε την πιο ευαίσθητη που είναι και η πιο ψηλή, ώστε να ταιριάξει ο ήχος της χορδής με της σφυρίχτρας ή του δείκτη του ηλεκτρονικού οργάνου.
Έπειτα την Α, την D και τέλος την G .
Ας δούμε την αλληλουχία των τόνων στην τετράχορδη πηκτίδα, όχι όμως την πλήρη των τρισήμισυ οκτάβων που διαθέτει.Θα εξετάσουμε εδώ μόνο τις δύο που θα χρησιμοποιήσουμε συνολικά και κυρίως τη μία που θα χρησιμοποιούμε αρχικά.
χορδή χοντρή
Ελεύθερη [G] Δη, (σολ)|Κε (λα)| Ζω (σι) |νη (ντο)|πα (ρε)|
κλειδί
Ελεύθερη [D] Πα, (ρε) |Βου (μι)| Γα ( φα) |Δη σολ |
κλειδί
Ελεύθερη [Α] ΚΕ, (λα) |ΖΩ (σι)| Νη (ντο) |Πα (ρε)|
κλειδί
Ελεύθερη [Ε] ΒΟΥ, (μι)|ΓΑ (φα)| ΔΗ (σολ) |ΚΕ (λα) |
κλειδί
χορδή λεπτή
Με βάση την παραπάνω ηχο-γεωγραφία έχουμε 13 τόνους ή δυο οκτάβες:
ΒΟΥ ΓΑ ΔΗ ΚΕ ΖΩ Νη Πα , Βου Γα Δη Κε Ζω νη πα.
(ΜΙ ΦΑ ΣΟΛ ΛΑ ΣΙ Ντο Ρε, Μι Φα Σολ Λα Σι ντο ρε)

 |
| βλέπουμε την αρχαία χρήση εδώ |
Παίρνουμε μια πένα και δονούμε με το δεξί τις ελεύθερες χορδές.
Ας επικεντρωθούμε αρχικά στην πρώτη οκτάβα από Νη σε νη.
Σε αυτό βοηθάει το αριστερό χέρι όταν δεθεί με τον τελαμώνα στον βραχίονα, επιτυγχάνεται με τα νύχια σαν νέους καβαλάρηδες .
 |
| βλέπουμε πως χρησιμοποιούνταν το κούρδισμα Μι λα ρε σολ |
Ας έρθουμε στο σήμερα επειδή η λύρα που θα μας βοηθήσει είναι μια σημερινή πηκτίδα όπου το κούρδισμα της είναι αυτό ενός βιολιού ή ενός μαντολίνου ώστα να χρησιμοποιούμε τις χορδές τους.
Έτσι αφού τοποθετήσουμε αντίστοιχα τις χορδές στο σύγχρονο όργανο είναι έτοιμο να βρούμε σε συγκεκριμένα σημεία συγκεκριμένους ήχους με απόλυτη ακρίβεια στο διεθνές σύστημα.
Παίρνοντας τις διαστάσεις στην ταστιέρα ενός μαντολίνου έχουμε:
φτιάχνοντας σε ένα ριζόχαρτο την ηχογεωγραφία αυτή την αντιστρέφουμε και την καθαρογράφουμε αν θέλουμε να κρατήσουμε την αρχαία διάταξη των χορδών δηλαδή τις ψιλές χορδές προς το μέρος του σώματος του κιθαριστή ή όπως του διεθνούς που είναι αντίστροφο.
Για να κάνει κάποιος χρήση ρεπερτορίου μαντολίνου και βιολιού καλό είναι να κρατήσει την παρακάτω διάταξη που σε κάποιους επιτρέπει άμεση πρόσβαση λόγω προυπηρεσίας στα παραπάνω όργανα.
Η πρώτη άσκηση μπορεί να γίνει αυτή τη φορά με τη λύρα ώστε να καταφέρουμε να βγάλουμε τους ήχους που θέλουμε με ακρίβεια.
Έτσι και στη συνέχεια εξάσκηση χωρίς τη λύρα πρώτα -παραλλαγή-και τελικά με την λύρα -μέλος-
7.4.Παραλλαγή & ρυθμός
7.4.α. Παραλλαγή, μέλος
Οι ύμνοι γενικώς όπως και οι ορθόδοξοι χριστιανικοί εκκλησιαστικοί ύμνοι που ψάλλονται στις ιερές ακολουθίες λέγονται ψαλμοί ή μέλη ή άσματα.
Οι ύμνοι όπως εξηγήσαμε αποτελούνται από το ποιητικό κείμενο και τις οδηγίες για τη μουσική εκτέλεση-ερμηνεία του.
Κάθε συλλαβή του ύμνου αντιστοιχεί σε έναν χαρακτήρα ποσότητας και αντιστρόφως.
Παραλλαγή
ονομάζεται η απλή φωνητική ανάγνωση-αναγνώριση- των συμβόλων των χαρακτήρων.
Η παραλλαγή είναι διδακτική μέθοδος εξάσκησης στον ρυθμό και τα σύμβολα των χαρακτήρων.
Μέλος
ονομάζεται η μουσική φωνητική ανάγνωση ψαλτικά με βάση τα σύμβολα των χαρακτήρων.
7.4.β. ρυθμός, μέτρα
Η εκτέλεση τόσο της παραλλαγής όσο και του μέλους γίνεται με σωστή τάξη συμμετρίας που συνιστά οργάνωση του όλου σε δομή.
Ρυθμό
ονομάζουμε την σωστή τάξη συμμετρίας, τη δομή με την οποία εκτελούμε την παραλλαγή και το μέλος.
Πρόκειται για τον συνεκτικό δεσμό εκφοράς του όλου. Συνδέεται με τον χρόνο, δηλαδή την διαδοχή των χρονικών
διαρκειών των χαρακτήρων.
Χαρακτηρίζουμε με αριθμό τον ρυθμό που θέλουμε να τηρήσουμε
Μέτρο - ή πόδας-
είναι ο χωρισμός του μέλους σε μικρές υποδιαιρέσεις.
(μέτρο έχουμε και στο πεντάγραμμο και συμβολίζεται εξίσου με αριθμό ωστόσο εξελίσσεται σε αριθμητικό κλάσμα που περιγράφει πόσα τμήματα, τι είδους)
Διαστολή
είναι η κάθετη γραμμή με την οποία συμβολίζουμε τη διαίρεση του μέλους είναι ένα σύμβολο που συμβολίζει το όριο, το σύνορο.
Ως εκ τούτου μπαίνει στην αρχή στη μέση και στο τέλος.
(είναι η διαστολή που διατηρείται και στο πενταγράμμο και εμπλουτίζεται με ειδικά σύμβολα επανάληψης και τέλους)
Σε κάθε μέτρο περιέχονται δύο η παραπάνω χαρακτήρες ποσότητας που συμβολίζουν ένα χρόνο ο καθένας.
Χρόνο
ονομάζουμε τη διάρκεια στην οποία εκτελείται κάθε χαρακτήρας ποσότητας.
Όταν το μέτρο περιέχει δύο χαρακτήρες ποσότητας ή δύο χρόνους λέγεται δύο σημείων ή δίσημος και τον συμβολίζουμε με το δύο (2)
αντίστοιχα για τρία σημεία τρίσημος (3)
τέσσερα σημεία τετράσημος (4)
πέντε σημεία πεντάσημος (5)
έξη σημεία εξάσημος(6)
επτά σημεία επτάσημος(7)
οκτώ σημεία οκτάσημος(8)
εννέα σημεία εννιάσημος(9)
απλοί ρυθμοί
οι ρυθμοί δίσημος(2), τρίσημος (3), τετράσημος (4) λέγονται απλοί επειδή κάθε σήμα σημαίνει μια νοητή κίνηση του χεριού που καθορίζει τη διάρκεια.
συνεπτυγμένοι ρυθμοί
είναι οι ρυθμοί που προκύπτουν από την συνένωση-σύμπτυξη απλών μέτρων σε μεγαλύτερη ενότητα.
Τέτοιοι είναι :
ο τετράσημος συνεπτυγμένος που προκύπτει από δύο απλά μέτρα δίσημα που ενώνονται σε ένα που εκτελείται με μια νοητή κίνηση του χεριού. Γίνεται ένας σύνθετος δίσημος επομένως που όμως σημειώνεται με το τέσσερα (4).
Ο εξάσημος συνεπτυγμένος που προκύπτει από τη σύμπτυξη τριών μέτρων του απλού δίσημου. Γίνεται ένας σύνθετος τρίσημος που σημειώνεται με το έξη (6).
Ο οκτάσημος συνεπτυγμένος που προκύπτει από την σύμπτυξη τεσσάρων απλών μέτρων δύο σημείων. Γίνεται ένας σύνθετος τετράσημος που σημειώνεται με το οκτώ (8).
Υπάρχουν και οι συνεπτυγμένοι :
πεντάσημος (5), επτάσημος (7) και εννεάσημος (9)
Στην εκκλησιαστική μουσική οι συνεπτυγμένοι είναι πιο σπάνιοι και από αυτούς οι πεντάσημος, επτάσημος και εννεάσημος σπανιότατοι, λόγω και της δυσκολίας τους να ενταχθούν στο αυστηρό εκκλησιαστικό ύφος.
Είναι ωστόσο κοινοί στην λαϊκή και μάλιστα χορευτική μουσική.
Το μέτρημα των χρόνων κάθε μέτρου γίνεται με κίνηση του χεριού που αντιπροσωπεύει μια κίνηση για κάθε χρόνο.
1κάτω, 2πάνω ο δίσημος
1κάτω λοξά, 2πέρα, 3 πάνω λοξά ο τρίσημος (τρίγωνο)
1κάτω, 2πέρα, 3πάνω, 4δώθε ο τετράσημος(τετράγωνο)
Στην εκκλησιαστική μουσική υμνολογία ενίοτε τόσο ο ρυθμός όσο και τα μέτρα εναλλάσσονται, έτσι αναγράφεται η αλλαγή μέσω του συμβολικού αριθμού του νέου ρυθμού.
Τονικός ρυθμός
Ο τονισμός των συλλαβών καθορίζει το μέτρο και το ρυθμό για τούτο και ονομάζεται τονικός. Οι αλλαγές στο ρυθμό και στα μέτρα έχουν να κάνουν με την εναλλαγή αριθμού συλλαβών στο ποιητικό κείμενο.
(στο πεντάγραμμο η μουσική διατηρεί απαράλλακτο τον ρυθμό και ο ρυθμός λέγεται προσωδιακός)
Άσκηση 1 ρυθμός δίσημος
1κάτω 2πάνω
Νη|= =|+1= |+1 =|+1 = Δη|+1 =|+1 =|+1 =νη|-1 =|-1 =|-1 =|-1 =Νη||
διαβάζουμε:
Νη Νη|Πα Πα|Βου Βου| Γα Γα |Δη Δη|Κε Κε|Ζω Ζω|νη νη|νη νη|Ζω Ζω|Κε Κε|Δη Δη|Γα Γα|Βου Βου|Πα Πα|Νη Νη||
εφαρμογή τώρα στην τετράχορδη πηκτίδα λύρα
Πως θα τα περάσουμε αυτά στη λύρα;
Ας γνωρίσουμε το όργανο.
7 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΟΥ
 |
| Ωδείο, διδασκαλία Ιφικλή αδερφού του Ηρακλή, πηκτίδα χέλυς στα χέρια και φόρμιγγα στον τοίχο |
Α ΤΑΞΗ
7.Η στοιχειώδης θεωρία της μουσικής στο μονόγραμμο διεξοδικά με τα αντίστοιχα του πεντάγραμμου
7.1.Βασικές έννοιες
Το μονόγραμμο ασυγκέραστο σύστημα είναι μουσική γλώσσα που διαθέτει σύμβολα αντίστοιχα των φθόγγων της κοινής γλώσσας, εξάλλου έτσι ξεκίνησε ως μουσική ποιητική γλώσσα επομένως ποιητική γλώσσα που δείχνει που και πως τονίζουμε. Αυτοί οι φθόγγοι ονομάζονται χαρακτήρες και είναι επτά.
κε, ζω, νη, πα, βου, γα, δη,
Αρχικά είχαν το σύμβολο της ελληνικής αιολικής αλφαβήτου που ήταν σύστημα συμβόλων τριών επιπέδων γλωσσικό, μαθηματικό, μουσικό και για τούτο είχε είκοσι επτά σύμβολα ώστε να επιτυγχάνονται οι συνδυασμοί.
Ο αρχικός συμβολισμός που έχει διατηρήσει και το διεθνές σύστημα είναι ο Αιολικός δηλαδή
Α,Β,Γ,Δ,Ε,S,Z στην Λήμνο και τις αποικίες της την Χαλκίδα και την Ετρουρία στην κεντρική Ιταλία ήταν A,B,C,D,E,F,G
Ο αιολικός τρόπος είναι αντίστοιχος με τον διεθνή σήμερα ξεκινώντας από το ΛΑ,ΣΙ,ΝΤΟ,ΡΕ,ΜΙ αλλά και με τον Ελληνικό σύγχρονο ΚΕ,ΖΩ,ΝΗ,ΠΑ,ΒΟΥ,ΓΑ,ΔΗ
Ας τα δούμε όλα μαζί
Α Β Γ Δ Ε S Z ΑΙΟΛΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ
A B C D E F G ΧΑΛΚΙΔΕΩΝ ΣΥΜΒΟΛΑ
Α Β C D E F G ΔΙΕΘΝΗ ΣΥΜΒΟΛΑ[Λατινικά]
ΛΑ ΣΙ ΝΤΟ ΡΕ ΜΙ ΦΑ ΣΟΛ ΟΝΌΜΑ ΠΕΝΤΑΓΡΑΜΜΟΥ
ΚΕ ΖΩ ΝΗ ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΗ ΟΝΟΜΑ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΟΥ
Η σειρά τόσο του διεθνούς πενταγράμμου όσο και του ελληνικού μονογράμμου είναι πια η Ιωνική σειρά που προέκρινε ο Πυθαγόρας δηλαδή:
ΝΗ ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΗ ΚΕ ΖΩ
(ΝΤΟ ΡΕ ΜΙ ΦΑ ΣΟΛ ΛΑ ΣΙ)
Διακρίνουμε την αλλαγή στη σειρά και από την ονομασία αφού πΑ Βου Γα Δη κΕ Ζω σημαίνει πως ήταν πρώτο το Πα (Ρε) ο δωρικός τρόπος-σειρά.
Παίζει σοβαρό ρόλο η σειρά της εκφοράς των φθόγγων.
Τι είναι οι φθόγγοι;
Οι φθόγγοι είναι ήχοι χαρακτηριστικοί, διαφορετικής ηχητικής οξύτητας, με σύμβολα και ονομασίες που τους ξεχωρίσουν.
Είναι τα αντίστοιχα των φωνηέντων όπου λέμε α, ε, ι, ο και καταλαβαίνουμε πως αντιστοιχούν στο σύμβολο Α,Ε,Ι,Ο και αντιστρόφως.
Έτσι λοιπόν αντιστοιχίσαμε διαφορετική οξύτητα λέγοντας
νη πα βου γα δη κε ζω νη'
Αν τα βάλουμε στη σειρά σαν οξύτητες βγαίνει μια μουσική κλίμακα-σκάλα ας το δούμε σχηματικά:
Τι είναι Κλίμακα
είναι η αλληλοδιαδοχή των μουσικών φθόγγων
-------------------------------- νη' υψηλή οξύτητα ήχου-άλτο-
---------------------------- ζω----
------------------------ κε --------
-------------------- δη -----------
--------------- γα ----------------
--------- βου ---------------------
------πα --------------------------
Νη -------------------------------- χαμηλή οξύτητα ήχου-μπάσο-
Πρόκειται για τρόπο διαβάθμισης των ηχητικών συχνοτήτων με αναλογικά μέσα μοιράζοντας το διάστημα της χορδής και στηρίζεται στο νόμο των αναλογιών.
Η διαβάθμιση αυτή συνεχίζεται και προς τα πάνω και προς τα κάτω μέχρι εκεί που δεν μπορούμε να ακούσουμε.
Η βάση της κλίμακας εδώ είναι ο φθόγγος Νη (ντο)παλιότερα είπαμε πως ήταν ο Πα(ρε)
Η κλίμακα του Νη λέγεται και φυσική κλίμακα.

 |
| Η κλίμακα των τόνων ανοδική και καθοδική μπορεί να συνεχίσει μέχρι εκεί που δεν ακούμε πλέον |
 |
| Η φυσική κλίμακα αναλύεται σε δύο τετράχορδα και ένα διαζευκτικό τόνο |
είναι η διαφορά ύψους οξύτητας ήχου μεταξύ δύο φθόγγων. Τι είναι τόνος
Αν οι δύο αυτοί φθόγγοι είναι συνεχόμενοι τότε το διάστημα μεταξύ τους το λέμε τόνο.
Οι τόνοι μεταξύ των φθόγγων δεν είναι ίσοι μάλιστα στο μονόγραμμο είναι τριών ειδών αναλόγως πόσα μόρια (1) κατέχουν : Μείζονας (12), Ελάσσονας (10)και Ελάχιστος(8) υπάρχουν και οι υποδιαιρέσεις τους τα διμόρια (2) .
Στο διεθνές υπάρχουν: ολόκληρος τόνος (12) και μισός (6)ή ημιτόνιο.
Ας δούμε σε έναν πίνακα πως σχετίζονται το ελληνικό και το διεθνές σύστημα.

 |
| Οι τέσσερις κλίμακες της ελληνικής που δημιουργούν την βάση στην οποία κτίζονται οι οκτώ τρόποι ή ήχοι |

Στη φωτογραφία: Η διατονική κλίμακα στην ελληνική μουσική
7.2.Χαρακτήρες
τι είναι χαρακτήρας
Είναι τα σημεία-σύμβολα με τα οποία γράφεται η Ελληνική μουσική. Πρόκειται για το μουσικό αλφάβητο.
Η Ελληνική μουσική παράδοση έχει δικό της σύνολο συμβόλων που λειτουργεί ως σύστημα συνδυαστικό.
Η στοιχειώδης επαφή μαζί του με έπεισε πως πρέπει να επανασχεδιαστεί και για εθνική χρήση επειδή δημιουργεί σύγχυση αλλά και για τη δυνατότητα διεθνούς χρήσης.
Θα το εξελίξουμε αντιστοιχώντας διεθνή μαθηματικά σύμβολα.
Υπάρχουν τρεις κατηγορίες χαρακτήρες.
1. Η κατηγορία της Ποσότητας φωνών
2. Η κατηγορία της Χρονικής διάρκειας
3. Η κατηγορία της Ποιότητας έκφρασης
Η κατηγορία της ποσότητας φωνών είναι δέκα (10) και υποδιαιρούνται σε τρία είδη (+) ανάβασης , (-) κατάβασης, (= ) ισότητας
Ισότητας (=)
το Ίσον που συμβολίζει πως διατηρείται στο ίδιο ύψος οξύτητας ο ήχος
Αναβάσεως (+)
Το ολίγον ανεβαίνει μια φωνή : +1
Η πεταστή ανεβαίνει μια φωνή: +1'
Τα κεντήματα ανεβαίνουν μια φωνή: +1''
Το κέντημα ανεβαίνει δυο φωνές πηδηχτά: +2
Η υψηλή ανεβαίνει τέσσερεις φωνές πηδηχτά: +4
Καταβάσεως (-)
Η απόστροφος κατεβαίνει μια φωνή: -1
η υπορροή κατεβαίνει δυο φωνές τμηματικά: -1-1
το ελαφρόν κατεβαίνει δυο φωνές πηδηχτά-υπερβατικά: -2
η χαμηλή κατεβαίνει τέσσερεις φωνές πηδηχτά: -4
7.3.μουσική ανάγνωση & μαρτυρίες
Μουσική ανάγνωση
Με τον συνδυασμό των χαρακτήρων μπορούμε να συμβολίσουμε συγκεκριμένες μουσικές πράξεις και με την ανάγνωση να τις αναπαράγουμε με ακρίβεια.
πΧ Γ|=, =, =, +1,-1, =|Γ
που σημαίνει:
Νη χαμηλό |νη, νη, νη, πα, νη, νη|Νη
με όρους πενταγράμμου
Ντο χαμηλό|ντο, ντο, ντο, ρε, ντο, ντο| Ντο
Μαρτυρίες είναι τα σημεία-σύμβολα που δείχνουν:
α)φθόγγους
οι μαρτυρίες των φθόγγων (γνώμονες ή κλειδιά)μπαίνουν στην αρχή της μελωδίας. Μας δείχνουν από που να ξεκινήσουμε, ενώ στην πορεία σαν επαλήθευση για να μην μπερδευόμαστε και στο τέλος σαν κατάληξη. Στο πεντάγραμμο σύστημα ονομάζονται γνώμονες ή κλειδιά.
β)τους ήχους,
μπαίνουν στην αρχή της μελωδίας και μας δείχνουν σε ποια ειδική κλίμακα θα κινηθούμε, δηλαδή τι ύφος θα αναπαράγουμε : πρώτης, δεύτερης, τρίτης ,τέταρτης, ή τις πλάγιες τους κλίμακες. Επίσης πολλές φορές που εναλλάσσεται η κλίμακα μέσα στη μελωδία μας το υποδηλώνουν στην πορεία.
Υπάρχουν οκτώ ήχοι. Δύο από αυτούς είναι οι δύο βασικοί δρόμοι στο πεντάγραμμο ο Μείζων ( Ματζόρε) και ο Ελάσσων
(Μινόρε).
Θα μιλήσουμε για τους ήχους αναλυτικότερα παρακάτω.
Υπάρχουν τρία είδη μαρτυριών με βάση την τεχνοτροπία και τεχνολογία της μουσικής επιστήμης της εποχής που αντικατοπτρίζουν
οι διατονικές είναι αρχαϊκές,
οι χρωματικές και εναρμόνιες κλασικές και ελληνιστικές.
Διατονικές και εναρμόνιες μαρτυρίες
α. Υπατοειδεις ή υψηλές
νη πα βου γα δη κε ζω
β. Μεσοειδείς ή μέσες
Νη Πα Βου Γα Δη Κε Ζω
γ. Νητοειδείς ή χαμηλές
ΝΗ ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΗ ΚΕ ΖΩ ΝΗ'
χρωματικές μαρτυρίες
Β' ήχου: Νη~ πα~ βου~ γα~ δη~ κε~ ζω~ νη~
πλάγιου Β' ήχου: Πα~` βου~` γα~` δη~` κε~` ζω~` νη~` πα~`
6.Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΟΥ ΣΥΝΟΛΙΚΑ
Η θεωρία της μουσικής στο μονόγραμμο σύστημα συνοπτικά & συνολικά
Το συνοπτικό και το συνολικό στη μουσική και γενικότερα είναι μια απλή γρήγορη ξενάγηση στον γνωστικό χώρο.
Θα δούμε εδώ με μια ματιά όλη τη στοιχειώδη θεωρία της μουσικής απλά ως τίτλους, είναι σαν να λέμε ο πίνακας περιεχομένων της θεωρίας της Ελληνικής μουσικής.
Η επεξήγηση των όρων και των εννοιών θα γίνει συνοπτικά στη συνέχεια
Α' ΤΑΞΗ
1.Βασικές έννοιες
2.Χαρακτήρες
3.μουσική ανάγνωση & μαρτυρίες
4.Παραλλαγή & ρυθμός
4.α. Παραλλαγή, μέλος
4.β. ρυθμός, μέτρα
5. Χαρακτήρες χρόνου
5.α. Χαρακτήρες χρόνου αυξάνοντες
5.β. Σιωπές ή παύσεις& σταυρός,κόμμα,κορώνα
6.Σύνθεση-συμπλοκή των χαρακτήρων ποσότητας
6.α. χαρακτήρες ποσότητας σύνθετοι αναβάσεως
6.β. χαρακτήρες ποσότητας σύνθετοι καταβάσεως
7.Χαρακτήρες διαιρούντες το χρόνο
8.Χαρακτήρες χρόνου μικτοί
8.α Το αργόν
8.β Το ημιόλιον
8.γ Το δίαργον
9.Παρεστιγμένα γοργά και δίγοργα
10.Χαρακτήρες ποιότητας ή έκφρασης
10.1.Ολίγον με κλάσμα
10.2.πεταστή
10.3.πεταστή με κλάσμα
10.4.ανάλυση πεταστής
10.5.πεταστή με κλάσμα
10.6.ανάλυση βαρείας
10.7.ανάλυση ψηφιστού με ολίγον και επάνω κεντήματα
10.8.ανάλυση συνδέσμου
10.9.ανάλυση ομαλού
11.Σημεία αλλοιώσεως
11.1.Διέσεις και
11.2.υφέσεις
ΤΑΞΗ Β'
1 Ήχοι της Ελληνικής μουσικής
2 Συστατικά-χαρακτηριστικά-γνωριστικά των ήχων
3 Τα γένη της Ελληνικής μουσικής
4 φθορές
4.α. μετάθεση
4.β. παραχορδή
5 τα είδη των εκκλησιαστικών μελών
5.1.α.σύντομο [παλαιό] ειρμολογικό μέλος
παράδειγμα ''ως γενναίον εν μάρτυσιν''
5.1.β. αργό [παλαιό]ειρμολογικό μέλος
παράδειγμα ''ως γενναίον εν μάρτυσιν'' β'
5.2.α. σύντομο [νέο] στιχηραρικό μέλος
παράδειγμα ''κύριε εκέκραξα προς σε''
5.2.β. αργό [παλαιό] στιχηραρικό μέλος
παράδειγμα ''δευτε εκαθάρωμεν''
5.3. παπαδικό μέλος [παλαιό]
παράδειγμα "οι τα χερουβείμ"
6 επείσακτα μέλη
7 χρόες
8 συστήματα ελληνικής μουσικής
9 ιδιώματα των ήχων-έλξεις
10 χρονική ή ρυθμική αγωγή
11 ήχοι διατονικού γένους
12 ήχοι χρωματικού γένους
13 ήχοι εναρμόνιου γένους
14 ορθογραφία ελληνικής μουσικής
15 μεταφορά μεταγραφή ελληνικού στο διεθνές σύστημα
16 συμφωνίες-θεωρία μονόχορδου
17 απηχήματα
18 πυθαγορική οκτάχορδος
19 ο ρυθμός των ραψωδιών και των δημωδών ασμάτων επτάσημος ή επίτριτος
19.α.πρώτος επίτριτος ίαμβος
19.β.δεύτερος επίτριτος τροχαίος
19.γ.τρίτος επίτριτος σπόνδειος
19.δ. τέταρτος επίτριτος
5. ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗΣ ΘΕΩΡΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΤΗ ΛΥΡΑ ΣΤΟ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΟ ΚΑΙ ΠΕΝΤΑΓΡΑΜΜΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
 |
| φωτογραφία παρτιτούρας ελληνιστικής |
Στο μεν μονόγραμμο σύστημα που τελειοποίησαν οι βυζαντινοί η εξέλιξη είναι πως προστέθηκε δημιουργική ύλη ευρετήριο-ρεπερτόριο επεκτείνοντας και την θεωρία αναπτύσσοντας και νέα είδη μουσικά δημιουργήματα πιο εκτενή και λεπτοδουλεμένα στα ίδια αισθητικά πρότυπα.
Έγινε έτσι χωρίς να αναιρείται η βάση που διατηρείται μαζί με το αρχαιότερο ρεπερτόριο της σε χρήση ανελλιπώς και μάλιστα ως υπόδειγμα για τη νέα δημιουργία.
Επίσης τα τεράστιου πλήθους σύμβολα έγιναν ολιγομελές σύνολο σε ένα ειδικό συμβολικό σύστημα, αντικαθιστώντας σύμβολα που δεν συνδυάζονταν μεταξύ τους αλλά έφτασαν να αριθμούν σχεδόν δυο χιλιάδες, περιορίζοντας τον αριθμό τους σε ορισμένα στοιχεία μερικών δεκάδων που συνδυαστικά λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο. Έτσι έγιναν λειτουργικότερο σύστημα.
Σημείωση
Το ίδιο είχε συμβεί παλιότερα στην μαθηματική χρήση της ελληνικής γλώσσας που στην αλεξανδρινή αυτοκρατορία η ανάγκη να καταστεί διεθνής η μαθηματική γλώσσα έγινε εφικτό μέσω της αντικατάστασης του αλφαριθμητικού με ψηφιακό αριθμητικό σύστημα [δηλαδή το μηδέν, α' β' γ' δ' ε' ς' ζ' η' θ' έγινε 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9] έτσι από τις τρείς στοιβάδες της λεκτική, μουσική, αριθμητική, η ελληνική γλώσσα έγινε μεν φτωχότερη σε χρήση αλλά μετατράπηκε σε διεθνή συστήματα που μάλιστα αυτονομήθηκαν και δεν είναι ευρέως γνωστό πια πως προέρχονται από τον ελληνικό πολιτισμό αλλά χρεώνονται στον πρώτο που το ανασύρει και το παρουσιάζει. Άλλοτε Άραβες, άλλοτε Ινδούς, άλλοτε Λατίνους.
Η σταθερά υπαρκτή προσήλωση του Ελληνικού πολιτισμού πρωτίστως στον ποιητικό λόγο και δευτερευόντως στην μουσική που τον συνοδεύει κατέστησε το μουσικό κείμενο ως παρακείμενο του λόγου: Παρασημαντική. Η μουσική σήμανση βρίσκεται αρχικά στην ίδια γραμμή με το κείμενο σαν σημείο στίξης ενώ αργότερα που η πληροφορία είναι σημαντική σε ποσότητα αποκτά δική της γραμμή δηλαδή τοποθετείται σαν δεύτερη γραμμή κάτω από το ποιητικό κείμενο και δίνει κατεύθυνση στον κιθαρωδό και αργότερα στον ψάλτη

Για να καταλάβουμε πως λειτουργεί αυτό το σύστημα είναι σαν να περιέχει οδηγίες του τύπου:
Ξεκίνα από τάδε τόνο: πχ μαρτυρία Πα
ανέβα ένα τόνο: (+1 )
κατέβα δυο τόνους: (-2)
συνέχισε στον ίδιο τόνο: (=1)
κατέβα τέσσερις τόνους (-4)
κλπ.
Αν τα βάλουμε σε σειρά γίνεται: Πα,| +1, -2,=1, -4.
το κάνει δε με χαρακτήρες ποσοτικούς, χρονικά και τροπικά.
Το πεντάγραμμο τώρα το εξελίσσει πιο παραστατικά αυτό χρησιμοποιώντας το συμβολισμό της σκάλας-κλίμακας.
όπου τη μαρτυρία τη λέμε κλειδί ή γνώμονα και τον πρώτο τόνο τον βάζουμε στη γραμμή ή στο μεσοδιάστημα του ύψους που θέλουμε κλπ.
Αυτό όμως απαιτεί πέντε γραμμές γεγονός που υποδηλώνει πως η το μουσικό κείμενο δεν γίνεται απλά ισότιμο του ποιητικού λόγου αλλά σημαντικότερο αυτού και τελικά ανεξάρτητο του σε βαθμό που η φωνή και το ποιητικό κείμενο να θεωρείται ένα ακόμη όργανο μέσα στα πολλά το οποίο μάλιστα μπορεί και να λείπει, και έτσι γίνεται πιο ελευθεριάζουσα η μουσική, αυτό όμως δίνει την συνέπεια του συγκερασμού δηλαδή της κατάργησης της λεπτομέρειας που καταντάει ανέφικτη και αφόρητη.
Οπότε τα δυο συστήματα έχουν διαφορετικές επιλογές ευθύς εξαρχής οπότε δίνουν και διαφορετική έμφαση στις κατευθύνσεις που επιλέγουν άρα τελείως διαφορετική αισθητική.
Η στοιχειώδης μουσική τόσο στο πεντάγραμμο όσο και στο μονόγραμμο σύστημα για την λύρα δεν είναι παρά μια εξάσκηση στα βασικά σύμβολα και στην επίτευξη της κίνησης που σημαίνει. Όπως θα δούμε λοιπόν οι περισσότερες έννοιες είναι κοινές απλά ο συμβολισμός του γίνεται με δύο τρόπους υπάρχουν όμως όσο ανεβαίνει επίπεδο κανείς πράγματα που στο ένα σύστημα μπορεί να κάνει και στο άλλο όχι.
Το πιο απαιτητικό και λεπτομερές είναι το μονόγραμμο και πιο ευέλικτο και εύκολο για το ευρύ κοινό το πεντάγραμμο.
Το πεντάγραμμο έχει καταστεί και με συγκεκριμένες συνθήκες αποικιοκρατίας διεθνές σύστημα.
Ώστε το θεμιτό είναι να γνωρίσουμε και τα δύο συστήματα.
Η λύρα θα βοηθήσει πολύ αυτούς που δεν μπορούν να γίνουν ψάλτες γιατί δεν διαθέτουν καλή φωνή και καλή μνήμη και τους αρέσει η μουσική, επειδή τα όργανα μπορούν να κάνουν πιο εύκολα σωστά αυτά που η φωνή κάνει δύσκολα και είναι από τα όργανα που μπορούν να ακολουθήσουν την καλή φωνή στα δύσκολα που κάνει.
Επίσης μπορεί να συμβάλει στο σωστό "κούρδισμα" του αυτιού του ψάλτη μέσω της απομνημόνευσης του σωστού ήχου όπως λειτουργούσε και στην αρχαιότητα εξάλλου τόσο η λύρα όσο και ο αυλός.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)